In memoriam Peter Raedts
Vorige week is onze auteur Peter Raedts overleden, hij werd 72 jaar. Peter schreef De ontdekking van de Middeleeuwen: geschiedenis van illusie.
Peter liet zien hoe rond 1800 het beeld van de Middeleeuwen kantelde. Was het voor dat moment een duister, barbaars tijdperk tussen de klassieke Oudheid en de Verlichting, daarna werden de Middeleeuwen een voorbeeld van authentieke menselijkheid en onderlinge verbondenheid. Raedts legde een verband met de opkomst van de moderne nationale staat en met de overgang van een agrarische naar een geïndustrialiseerde samenleving. Deze ingrijpende veranderingen haalden de bestaande sociale structuren overhoop en om de veelal kwalijke gevolgen daarvan het hoofd te bieden keken schrijvers, dichters, filosofen en politici naar idealen van nationale tradities en volksgeest – en die vonden ze in de Middeleeuwen. Dat er 15.000 exemplaren van werden verkocht, hadden auteur noch wij verwacht. Er verscheen ook een Duitse vertaling.
Daarna publiceerde Peter nog De uitvinding van de rooms-katholieke kerk, waarin hij, zoals een echte historicus betaamt, een ander heilig huisje omverkegelde, namelijk dat de RK Kerk wel 2000 jaar oud zou zijn. Niks van aan, schreef Peter, pas na de Franse Revolutie en ingrijpende bestuurshervormingen in de 19de eeuw kreeg de kerk de gestalte die haar nog altijd kenmerkt: een bureaucratisch en centralistisch aangestuurd instituut.
Peter was tot aan zijn emeritaat hoogleraar Middeleeuwse geschiedenis in Nijmegen. Hij was een geliefde docent, vanwege zijn enthousiasme en zijn vermogen te vertellen. Hij hield van het contact met de studenten en dat vond hij veel leuker en belangrijker dan schrijven. Tijdens onze laatste ontmoeting, anderhalf jaar geleden, bekende hij hoeveel moeite het schrijven hem kostte en zijn opluchting was groot toen ik hem ontsloeg van iedere verplichting tot het schrijven van de boeken die we hadden bedacht. Ik gaf hem, zoals hij het noemde, de absolutie. Dat was de tweede keer.
In het begin van de jaren negentig zong het Utrechts Studenten Gregoriaans Koor waarvan ik deel uitmaakte, in de Catharinakathedraal in Utrecht de Latijnse mis van het Hoogfeest van Petrus en Paulus, 29 juni. Het was snikheet. Er zat niemand in de kerk. Buiten gonsde het van flanerende zomergasten. De priester zette het Kyrie in. Voor ons was het gokken op welke toon hij geëindigd was. Voor hem was het gokken met welke toon hij het weer van ons moest overnemen. Een heilloze race to the bottom. Toen de laatste geluidsflarden van het ita missa est waren weggestorven, heerste er ook buiten diepe stilte. Die priester, dat was Peter Raedts, Jezuiet tot aan zijn uittreden uit de orde. Niet best, zei hij na afloop, ik kan niet zingen, maar laten we naar het café gaan, dan geef ik jullie bier en jullie mij de absolutie. En dat was de eerste keer.
Koen van Gulik
(uitgever)
